Bản đá Khuổi Ky thuộc xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, với những ngôi nhà sàn mang dáng dấp cổ xưa, tạo nên nét cổ kính, nhuốm màu huyền thoại cho vùng đất vùng biên viễn. Nếu đi từ thác Bản Giốc, du khách chỉ cần di chuyển hướng đến Ngườm Ngao với quãng đường khoảng 2km là đến nơi. Làng đá Khuổi Ky nằm ngay tỉnh lộ 206.
Đặt chân đến với Khuổi Ky, ngay từ xa, du khách đã thu vào tầm mắt với ấn tượng về những ngôi nhà sàn hoàn toàn bằng đá. Nép mình bên dãy núi, ngôi nhà của người dân bản địa nổi bật giữa không gian núi rừng rộng lớn, xanh mát.Trước làng, có dòng suối Khuổi Ky chạy qua càng góp phần tô điểm cho bức tranh thiên nhiên trở nên thơ mộng, đầy mê hoặc.
Khuổi Ky có 100% người dân số sinh sống là người Tày. Ngôi làng hiện gồm 14 căn nhà sàn làm bằng đá - yếu tố tạo nên sự đặc trưng độc đáo mà không đâu có được. Những ngôi nhà sàn đá này có từ khoảng năm 1594 - 1677, khi nhà Mạc lên vùng đất Cao Bằng xây dựng thành quách để phòng thủ, những ngôi nhà sàn bằng đá được xây lên như những "pháo đài".
Theo quan niệm của đồng bào Tày ở Trùng Khánh thường có tín ngưỡng thờ đá. Họ coi đá là khởi nguồn của sự sống và là trung tâm của vũ trụ. Họ quan niệm rằng, con người sinh ra từ đá và khi chết sẽ hóa thành đá. Việc dựng nhà đá cũng xuất phát từ những quan niệm thiêng liêng đó.
Lý do khác nữa khiến cho người Tày nơi đây xây nhà bằng đá là do họ sống ở vùng biên giới, có nhiều thú dữ và thường xảy ra nạn trộm cướp nên đồng bào Tày đã sáng tạo ra cấu trúc nhà sàn xây bằng đá. Họ hy vọng các thành viên sống trong nhà này sẽ tránh được rủi ro.
Để xây dựng một ngôi nhà đá, đồng bào Tày phải mất rất nhiều công sức. Bắt đầu từ khi có ý định dựng nhà, họ đã phải chuẩn bị nguyên liệu trước đó vài năm. Nguyên liệu quan trọng nhất để dựng nhà chính là những viên đá cứng, đẹp. Những bức tường kiên cố được xếp từ hàng vạn viên đá lớn, nhỏ khác nhau bằng một thứ keo kết dính trộn từ vôi và cát.
Để dựng được một bức tường gạch chỉ mất vài ba ngày, nhưng để xếp được một bức tường bằng đá thì người thợ phải mất vài tháng. Những bức tường đá kiên cố thể hiện rõ sự sáng tạo độc đáo, sự khéo léo từ đôi bàn tay của đồng bào Tày nơi đây. Việc chọn địa điểm dựng nhà cũng được cân nhắc cẩn thận. Nơi dựng nhà thường là những nơi cao ráo, lấy chân núi làm điểm tựa, hướng mặt về phía có cảnh trí thiên nhiên khoáng đạt, thuận tiện cho việc làm ăn sinh sống.
Làng đá cổ Khuổi Ky đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận “Làng văn hóa truyền thống tiêu biểu của dân tộc ít người” năm 2008. Đây được xem là điều kiện lý tưởng để thúc đẩy phát triển du lịch ở Khuổi Ky.
Nhanh chóng nắm bắt xu hướng thúc đẩy phát triển du lịch, địa phương đã hình thành mô hình du lịch cộng đồng, với dịch vụ lưu trú homestay tại ngôi làng Khuổi Ky. Ngoài ra, người dân làng Khuổi Ky còn tình nguyện dùng nhà đá cộng đồng với sức chứa lên đến 100 người để phục vụ du khách.
Dừng chân ở Khuổi Ky, hành trình của du khách chắc chắn sẽ rất thú vị khi du khách được tham gia vào nhiều hoạt động cùng người bản địa. Một cuộc sống đậm chất núi rừng khiến tâm hồn bạn thư thái, loại bỏ buồn phiền.
