Trung Quốc đã không còn "copy"?

“Trung Quốc đang tiến bộ rất nhanh chóng trong các lĩnh vực di động và xã hội. Bất cứ khi nào có cơ hội xây dựng sản phẩm và kiếm tiền thì Trung Quốc sẽ đưa ra những sáng kiến.”

Bắt chước chính là lặp đi lặp lại, được thể hiện qua cách mà các công ty công nghệ trong nước của Trung Quốc lấy một sản phẩm, sửa đi sửa lại, cải tiến nhiều lần dựa trên phản hồi của thị trường.

Sau khi tung ra lần đầu tiên sản phẩm máy bay không người lái điều khiển từ xa dạng đồ chơi, công ty DJI có trụ sở tại Thâm Quyến đã chi phối thị trường tiêu dùng về chụp ảnh trên không nhờ vào máy bay không người lái Plantom của nó.

Đẩy mạnh phát triển hơn nữa công nghệ của mình, gần đây công ty đã cho ra sản phẩm máy bay không người lái M100 có thể lập trình – nền tảng cho các nhà phát triển phần mềm bên thứ ba thêm tính năng mới như quét nhiệt.

Năm 2010, công ty Tencent của Trung Quốc đã đưa ra một ứng dụng nhắn tin mà không ai nghĩ có thể thành công, đặc biệt là có khả năng canh tranh với ông lớn Google. Nhiều năm sau, WeChat không chỉ trở thành đối thủ của WhatsApp mà nó còn là hệ điều hành mở rộng của hàng triệu điện thoại di động của Trung Quốc.

Chưa thỏa mãn với thành công đó, Tencent sẽ sớm thêm tính năng cho vay cá nhân vào ứng dụng phổ biến của nó, cho phép 600 triệu người dùng tích cực có thể vay số tiền lên tới khoảng 30.000 USD mà không cần thế chấp.

Baidu vẫn chưa được nhiều người biết đến như câu trả lời của Trung Quốc với Google trong một đất nước mà công cụ tìm kiếm khổng lồ này bị cấm. Nhưng qua nhiều năm qua, nó đã mở rộng phần cứng cũng như nghiên cứu phần mềm tiên tiến trong các lĩnh vực như xử lý ngôn ngữ tự nhiên và nhận dạng hình ảnh.

Hồi đầu tháng, “gã khổng lồ công nghệ” có trụ sở tại Bắc Kinh đã đưa ra một ứng dụng mới có khả năng nhận ra cấu trúc mặt của bạn và đánh dấu những gương mặt khác ngay trong thời gian thực. Khả năng ấn tượng đó được cung cấp bởi nhóm Deep Learning của công ty.

Baidu đã làm một việc rất táo bạo vào năm ngoái khi thuê một giám đốc khoa học mới, Giáo sư Andrew Ng. Một giáo sư Standford, người đã nỗ lực tạo ra trí tuệ nhân tạo của Google, và là đồng sáng lập của công ty giáo dục trực tuyến Coursera.

“Google đã làm rất tốt nhiệm vụ xây dựng trong một môi trường Android. Nhưng Baidu còn rất tập trung vào kết nối mọi người với các dịch vụ, không chỉ là thông tin,” ông nói với tôi. “Do vậy, ngày nay, nếu bạn muốn thực hiện một tìm kiếm trang web cho một vé xem phim, Baidu cho rằng công việc của chúng tôi không chỉ dừng lại ở việc đưa bạn đến một số trang web. Chúng tôi muốn giúp bạn hoàn thành giao dịch.”

Rõ ràng là Trung Quốc đang đặt nhiều hi vọng vào những sáng tạo mới của mình. Họ đang tiếp cận với những nhà khoa học và kỹ sư tài năng, bao gồm cả những tài năng từ nước ngoài (như Andrew Ng – người sinh ra ở Anh). Họ cũng đã tiếp cận với nguồn vốn để đầu tư cho những ý tưởng mới và đưa ra thị trường.

“Trung Quốc có nguồn vốn rất đa dạng. Các doanh nhân Trung Quốc gần như có tất cả những điều kiện mà doanh nhân Mỹ có. Tất cả các VCs (đầu tư mạo hiểm) hàng đầu đều ở đây,” Kai-Fu Lee nói. “Và ngày nay các công ty địa phương được cổ phần hóa và hoạt động có hiệu quả sẽ có khả năng sử dụng tiền của họ để tài trợ cho nhiều công ty hơn.”

Chính phủ Trung Quốc cũng đã tiến hành những đổi mới trong chính sách ưu tiên, với kế hoạch là định hình nền kinh tế chậm lại để dựa nhiều hơn vào các doanh nghiệp.

Vậy có thể có một kế hoạch chi tiết cụ thể cho sự đổi mới không?

“Nếu kế hoạch quá cụ thể thì nó sẽ sai lầm. Không ai có thể đoán trước được sự đổi mới trong mười năm tới. Nhưng nếu đó là một định hướng chiến lược chung, nó có thể hoạt động.” ông Lee nói.

Ông Lee đã trích dẫn ra “Internet Plus” của Trung Quốc như một ví dụ về vai trò to lớn của chính phủ trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho sự đổi mới của đất nước. Đầu tiên, một kế hoạch hành động, sử dụng internet để khôi phục lại các ngành công nghiệp truyền thống và thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế đang suy giảm đã được trình bày bởi Thủ tướng Lý Khắc Cường vào hồi tháng 3. Như một phần của kế hoạch, Trung Quốc cũng sẽ nâng cấp cơ sở hạ tầng mạng hiện tại và cải thiện tốc độ băng thông.

“Trung Quốc thực sự là một môi trường luôn đẩy mạnh kinh doanh Internet...nhờ đó mà tiền được tạo ra. Các trường đại học dạy sinh viên về điều này. Và những công ty nhà nước cũng bắt đầu thay đổi nền tảng và cơ sở hạn tầng của họ để đi theo hướng này.”

Với tốc độ tăng trưởng kinh tế bị suy giảm và xuống thấp nhất kể từ năm 2009, Trung Quốc phải tìm ra những cách thức mới để đẩy mạnh sản xuất và đạt được tăng trưởng bền vững. Đổi mới chính là chìa khóa mấu chốt. Nhưng trên hết, điều đó phụ thuộc vào thế hệ các doanh nhân mới của Trung Quốc.

Vậy điều bí mật gì đã giúp họ vượt qua các Mark Zuckerbergs cũng đầy ham muốn khác trên thế giới?

“Đó là sự khao khát mãnh liệt,” Kai-Fu Lee nói. “Các doanh nhân Trung Quốc thường là thế hệ đầu tiên có thể làm điều này trong lịch sử gia đình họ.”

“Khi tôi đưa các doanh nhân của tôi từ Bắc Kinh tới thung lũng Silicon, họ rất ấn tượng với sự thông minh và sáng tạo của con người nơi đây. Nhưng họ đã bí mật quay trở lại và hỏi tôi: ‘Kau-Fu, tại sao họ không làm việc chăm chỉ như chúng ta?’”

Tuy nhiên, Trung Quốc đang mục tiêu hướng tới vị trí cao nhất trong nền kinh tế tri thức chứ không phải là nền kinh tế lao động tay chân. Để trở thành một nhà lãnh đạo trong thời đại đổi mới, khao khát thôi chưa đủ. Thế hệ các doanh nhân tiếp theo của Trung Quốc cần phải biết suy nghĩ thông minh hơn.

Và đó là một yêu cầu cao trong một đất nước thiếu tự do cho việc thẳng thắn trao đổi các ý tưởng, một đất nước bị kìm hãm trong một hệ thống giáo dục mà mọi giá trị chỉ là học vẹt từ bên ngoài.

“Tôi muốn nhìn thấy một hệ thống giáo dục mà mang lại những con người đặc biệt, người có những ý tưởng điên rồ và những giáo viên thích thử thách,” ông Lee nói.

“Khi những người này được xã hội chấp nhận và khuyến khích, tôi nghĩ chúng ta còn có thể sáng tạo hơn nữa.”

Trung Quốc có thể tạo ra, thực hiện và lặp lại nhưng để mở ra sự sáng tạo không giới hạn và tạo ra những thị trường hoàn toàn mới, nó cần phải đi theo những ý tưởng táo bạo.